Кӑҫал та пирӗн республикӑра Ҫӗнӗ ҫулти вӑрӑм канмалли кунсене усӑллӑ ирттерме май туса парӗҫ. «Новогодний лабиринт» (чӑв. Ҫӗнӗ ҫулти пӑтрашуллӑ ҫулсем) ятлӑ мероприятисен ярӑмӗ кӑрлачӑн 2-мӗшӗнче уҫӑлӗ те республикӑри сакӑр района илсе ҫитерӗ.
Ку проекта республикӑн Культура министерстви кӑҫалхи ҫӗнӗлӗх, анчах вӑл пӗлтӗрхи ҫавӑн йышши мероприятисенчен амаланнине палӑртать. Астӑватӑр пулӗ, пӗлтӗр, чӑн та, «Время отдыхать в Чувашии» (чӑв. Чӑваш Енре канма вӑхӑт) проекта хута янӑччӗ.
Кӑҫалхи «Ҫӗнӗ ҫулти лабиринт» хайӗн географине анлӑлатнӑ. Кӑрлачӑн 2-мӗшенче Муркаш районӗнче кӗтеҫҫӗ, 3-мӗшӗнче – Етӗрне тата Элӗк районӗсенче, 4-мӗшӗнче – Сӗнтӗрвӑрри районӗнче, 5-мӗшӗнче – Ҫӗнӗ Шупашкарта, 6-мӗшӗнче – Хӗрлӗ Чутай районӗнче, 7-мӗшӗнче — Ҫӗрпӳ тата Йӗпреҫ районӗсенче. Куракан валли вӗсенче кашнинчех ятарлӑ программӑсем хатӗрленӗ.
5 миллион тенкӗ ӑҫта кайса кӗнӗ? ЧР Следстви управленийӗ ҫак ыйтӑва уҫӑмлатать.
Пӗр коммерци организацийӗн экс-директорӗ тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Следстви шухӑшланӑ тӑрӑх, вӑл хыснаран 5 миллион тенкӗ вӑрланӑ.
Следстви версийӗ тӑрӑх, 2008 ҫулта ҫак директор тата Хӗрлӗ Чутай район администрацийӗ автоҫула юсамашкӑн килӗшӳ алӑ пуснӑ. Ку — 2012 ҫулччен. Анчах каярахпа ҫакӑ ҫиеле тухнӑ: документсенче мӗнле ӗҫсем пурнӑҫлани пирки тӗрӗс мар палӑртнӑ.
Пӗр сӑмахпа, подрядчик ӗҫӗн пӗр пайне пурнӑҫламан, анчах укҫине илнӗ. Ҫапла майпа Хӗрлӗ Чутай районӗн хыснинчен 5 миллион тенкӗ вӑрланӑ.
Халӗ суд экс-директорӑн чаплӑ машинисене, ҫӗр лаптӑкне, киммине арестленӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи ачасем валли чӳк уйӑхӗн 18-мӗшӗнчен пуҫласа раштавӑн 13-мӗшӗччен «Чувашские продукты — значит вкусно, натурально и полезно!» (чӑв. Чӑваш апат-ҫимӗҫӗ: тутлӑ, натурӑллӑ тата усӑллӑ) ӳкерчӗксен конкурсӗ иртнӗ. Унта хутшӑннисен чи лайӑх ӗҫӗсене республикӑри ӑмӑртӑва ярса пама суйланӑ.
Ӑна пуҫарнӑ ЧР Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӗвӗн тата ЧР Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствисем ӑмӑрту тӗллевӗ усӑллӑ та натурӑллӑ апат-ҫимӗҫпе апатланма хӑнӑхтарасси, хамӑр патра туса илекен продукцие сарасси тата пултаруллӑ ачасене хавхалантарасси тесе палӑртнӑ.
Ӗҫсене ачасем ватман, картон, пир, хут ҫине акварельпе, ҫупа, тушьпа, тӗрлӗ тӗслӗ кӑранташпа, пурӑпа ӳкернӗ.
3–4-мӗш класрисенчен Анна Александрова, Елена Терентьева, Юлия Крыцова, Карина Яруськина ҫӗнтернӗ; 1–2-мӗшсенчен — Нелли Чубайкина. Вӗсем районти Ача-пӑчапа пултарулӑх центрӗнче ҫак ӑсталӑха илеҫҫӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Тралькассинчи Культура ҫуртӗнче тӑрӑшакан ҫамрӑк хӗрарӑм чун канӑҫне пуканесенче тупнӑ. Ачалӑхри йӑли-йӗрки, пуканепе вылясси, иртсе пӗтменнишӗн мар. Лилия Жукова синтепонран пуканесем хӑй аллипе ӑсталать. Тем тӗрли хушшинче чӑваш тумне тӑхӑннисем те пур.
Ал ӑсти асӑннӑ районти Турханта ҫуралса ӳснӗ, халӗ вӑл Тралькассинчи Культура ҫуртӗнче методистра тӑрӑшать. Унта тимленипе пӗрлех ӳркенмен хӗрарӑм общество ӗҫне те хастар хутшӑнать. Ун патӗнче хӑнара пулса хавхаланнӑ «Ҫамрӑксен хаҫачӗ» ҫырнӑ тӑрӑх, «хӑш-пӗр ҫын ӑшӑ кӑмӑлӗпе, хавхаланӑвӗпе, ӗҫченлӗхӗпе палӑрса тӑрать. Вӗсен ӑсталӑхӗнчен, ҫаврӑнӑҫулӑхӗнчен тӗлӗнсе пӗтереймӗн. Лайӑх тӗслӗх ыттисенче те ырӑ вӑрлӑх шӑтарасса шанас килет».
Чӑваш Енре ҫитес ҫулталӑкӑн утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ пулӑшу хакӗ вӑтамран 4,4 процент хӑпарӗ. Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев хаксем пирки хушӑва ӗнер алӑ пуснӑ. Маларах эпир ҫитес ҫул пирӗн республикӑра хак 3,9 процент хӑпарма пултарассине пӗлтернӗччӗ-ха.
Кӗсьене пуринчен ытла Шупашкарта ҫӳхетме тивӗ: унта хак хальхинчен чӗрӗк пай таран хӑпарма пултарать. Ҫакӑ ӑшӑ энергийӗпе хутнин хакӗ 24,8-шар процент хакланнипе ҫыхӑннӑ. Канашра хак 10%, Ҫӗнӗ Шупашкарта 12%, Ҫӗмӗрлере 7% ӳсмелле. Яллӑ районсенче хак хӑпараслӑх 4,4 процентран иртмелле мар. Ҫапах та хӑш-пӗр ял тӑрӑхӗсенче ку цифрӑран пысӑкрах пулӗ: Элӗкре — 5,7%, Патӑрьелте — 6%, Вӑрнарта — 4,7%, Йӗпреҫре —12%, Комсомольскинче — 4,9%, Красноармейскинче — 12%, Хӗрлӗ Чутайӗнче — 5,7%, Тӑвайӗнче — 8%, Ҫӗрпӳре — 10%, Етӗрнере — 12%, Куславккара — 12%, Шупашкар районӗнчи Ҫӗнӗ Тутаркассинче — 12%, Вӑрман-Ҫӗктерте — 10%, Ишлейре — 7,5%, Кӳкеҫре — 7%, Ҫӗньялта — 10%.
Халӑх юррине шӑрантаракан 40 юрӑҫ чӳк уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Шупашкарти педагогика университечӗн ӳнер тата музыка вӗрентӗвӗн факультечӗн сцени ҫине тухнӑ. Конкурса хутшӑнас шухӑшлисем 14 районти 60 солист тупӑннӑ. Анчах финала пурте лекеймен.
Халӑх юррисене пухнӑ тата вӗсене юрланӑ Ираида Вдовина ячӗллӗ конкурса Халӑх пултарулӑхӗн республикӑри центрӗ И.Я. Яковлев ячӗллӗ ЧППУпа пӗрле ирттернӗ. «Ай, юрлар-и!» регионсем хушшинчи конкурса кӑҫал улттӑмӗш хут ирттернӗ.
Конкурса икӗ номинаципе йӗркеленӗ: «Студенты специальных музыкальных учебных заведений» (чӑв. Ятарлӑ музыка вӗренӳ заведенийӗсен студенчӗсем) тата «Любители народной песни» (чӑв. Халӑх юррине юратакансем). Юрласа ӑмӑртакансене Михаил Кондратьев музыковед, ӳнер пӗлӗвӗн докторӗ, Чӑваш гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн пай пуҫлӑхӗ; «Классика» юрӑ капеллин дирижер-хормейстерӗ, Шупашкарти Ф. Лукин ячӗллӗ ача-пӑча шкулӗн хор уйрӑмӗн ертӳҫи Александра Васильева; Александр Осипов музыковед; Шупашкарти Ф.П. Павлов ячӗллӗ музыка училищин преподавателӗ Светлана Лаврентьева; Республикӑри халӑх пултарулӑх центрӗн пай пуҫлӑхӗ Светлана Тяхмусова; Ҫӗрпӳ районӗнчи культура аталанӑвӗн центрӗн пуҫлӑхӗ Светлана Смирнова тата Ирида Вдовинан хӗрӗсем — Рива Захаровапа Луизы Березнева — хакланӑ.
Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Шупашкарта иртнӗ наци культурисен фестивалӗнчен Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Мария Мареева Михаил Игнатьев Элтеперӗн Тав ҫырӑвӗпе таврӑннӑ.
Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерстви тата республикӑри наципе культура пӗрлешӗвӗсем ирттернӗ мероприятире Михаил Игнатьев республикӑра 128 наци ҫынни туслӑн пурӑннине аса илтернӗ. Чӗлхе те, тӗн те чӑрмав маррине палӑртнӑ вӑл. Михаил Игнатьев шухӑшланӑ тӑрӑх, вӗсене тӑван ҫӗре, тӑван ҫӗршыва юратни пӗрлештерет.
Чӑваш наци конгресӗн пайташне Мария Мареевана Михаил Игнатьев наци культурине аталантарма тӳпе хывнӑшӑн тата общество пурнӑҫӗнчи хастралӑхшӑн тав тунӑ.
Фестивальте республикӑна ертсе пыракансем, депутатсем, ӗҫлӗ ытти ҫынпа наци пӗрлешӗвӗсен пайташӗсем сӑмах каланӑ.
Хӗрлӗ Чутайри тӗп вулавӑшра Мучикассинче пурӑнакан Зинаида Михайловна Черновӑн «Ма савӑнса юрлас мар...» сӑвӑсемпе юрӑсен пуххин хӑтлавӗ иртрӗ. Авторӑн ку иккӗмӗш кӗнеки.
Зинаида Чернова 1941-мӗш ҫулта Тралькасси ялӗнче йышлӑ ҫемьере ҫуралнӑ. Ашшӗ вӗрентекен пулнӑ, вӑрҫӑра пуҫне хунӑ. Зинаидӑн вӑрҫӑ нушисене ытти ҫынсемпе танах тӳсме тивнӗ. 20 ҫула ҫитсен вӑл Мучикассинчи Николай Андреевича качча тухнӑ. Нумаях пулмасть ҫӗре кӗнӗ мӑшӑрӗпе 5 ача ҫуратса ӳстернӗ, пурне те аслӑ пӗлӳ панӑ. Черновсен хушма хуҫалӑхӗ районти «Чи лайӑх хушма хуҫалӑх» конкурсра ҫӗнтерӳҫӗ ята та тивӗҫнӗ.
Зинаида Михайловна пушӑ вӑхӑтра сӑвӑ-юрӑ хайлать, хӑйӗн юррисене районта иртекен тӗрлӗ концерт-фестивальте юрласа халӑха савӑнтарать. Халӑх унӑн юррисене тӑвӑллӑн алӑ ҫупса кӗтсе илет.
Кӗнеке хӑтлавне кӗнеке тусӗсем, унӑн ҫывӑх тӑванӗсем, вырӑнти юрӑҫсем, сӑвӑ-юрӑ юратакансем пухӑннӑ. Кашниех ӑшӑ кӑмӑллӑ автора хӑйне евӗрлӗ сӑвӑсемпе юрӑсемшӗн тав тунӑ. Райадминистраци элчисем, Зоя Спиридонова юрӑҫ, районти ветерансен канашӗн ертӳҫи Галина Тимакова, Светлана Яруткина сӑвӑҫӑ тата ыттисем ӗҫ ветеранне пултарулӑх ӗҫӗнче татах та пысӑкрах ҫитӗнӳсем тума сӗннӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанаш ялӗнчи Анатолий Софронов 1965 ҫулта ҫуралнӑ. Ытти тантӑшӗсем пекех шкулта вӗреннӗ. Хыҫҫӑн Шупашкарти 18-мӗш училищӗре пӗлӗвне тарӑнлатнӑ. Автослесарь специальноҫне алла илнӗ. Вӑхӑт ҫитнӗ те ҫара кайнӑ. Штанаш ҫамрӑкӗ Малтанах Белоруҫре ҫар вӑрттӑнлӑхӗсене хӑнӑхнӑ. Унтан ӑна Ҫурҫӗр флотне куҫарнӑ, Полярный хулара хӗсмете малалла тӑснӑ. Анчах та 1986 ҫулхи ҫурлан 23-мӗшӗнче вӗсен катерне шывай карапӗ ҫиеле тухнӑ чух пырса тӑрӑннӑ. Инкекре Анатолий Витальевичӑн пурнӑҫӗ вӑхӑтсӑр татӑлнӑ.
Унтанпа вӑхӑчӗ сахал мар хыҫа юлнӑ пулин те, хӗсмете пӗрле тухса кайнисем тата училищӗре вӗреннисем Штанаш каччине манмаҫҫӗ. Тинӗс ҫар флочӗн кунӗнче ҫулсерен унӑн вилтӑприйӗ ҫине килсе каяҫҫӗ. Ҫӗршыв умӗнчи тивӗҫе флотра пурнӑҫланисем укҫа-тенкӗ пуҫтарса палӑк тутарнӑ. Нумаях пулмасть ӑна Штанаш ҫӑви ҫине килсе вырнаҫтарнӑ. Тӗрлӗ районтан тухнӑ Г.Скворцов, С.Потапов, В.Столяров, Ю.Борисов, А.Аврамов, И.Поляков, А.Малышев тата ыттисем иртнӗ вӑхӑтсене ырӑпа аса илнӗ.
Раҫҫейри ҫарпа истори пӗрлӗхӗ кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут «Герои Великой Победы» (чӑв. Аслӑ Ҫентерӗвӗн Паттӑрӗсем) Пӗтӗм Раҫҫейри литература конкурсне ирттерет. Унта Чӑваш Республикинче пурӑнакансем те хастар хутшӑнаҫҫӗ. Конкурса хутшӑнакансен йышӗ ҫуллен нумайлансах пырать, пин-пин автор вӑрҫӑ паттӑрӗсене халалланӑ хӑйсен хайлавӗсене конкурса тӑратать.
2015 тата 2016-мӗш ҫулсенче ку конкурса хутшӑнса Галина Золота та темиҫе хайлав ярса панӑ, ҫав шутра — хӑй ӗҫлекан Штанашри шкул ачисен хайлавӗсене те. Кӑҫал вара вӑл финала та тухма пултарнӑ. Ҫак кунсенче Галина Зотовӑна 2015-мӗш ҫулта ҫӗнтернӗ хайлавсене пухса хатӗрленӗ кӗнекене ярса панӑ. Унта авторӑн биографийӗ те, сӑнӳкерчӗкӗ те пур. Автор конкурса 3 ӗҫ ярса панӑ. Сӑмахран, унӑн куккӑшӗ Анисимов Василий Анисимович вӑрҫӑра икӗ хутчен Мухтав орденӗ илме тивӗҫнӗ. Ӑна халалласа Галина Зотова «Выстоял, чтобы победить» (чӑв. Ҫӗнтерес тӗллевпе чӑтнӑ) ятлӑ калав ҫырнӑ. Шӑпах ҫак калав жюри членӗсене килӗшнӗ те, ӑна кӗнекене кӗртнӗ. Хайлавсен пуххинче Шупашкарта ҫуралнӑ Кошкин Сергей Валерьевич ҫырнӑ «История любви» (чӑв.
+13.3 °C